ZMIANY W PRAWIE AUTORSKIM CORAZ BLIŻEJ – DYREKTYWY SATCABII i DSM

W dniu 11 czerwca 2024 r. posiedzeniu Komisji Kultury i Środków Przekazu odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw w związku z wdrożeniem dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), tj. dyrektywy z dnia 17 kwietnia 2019 r. 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 93/83/EWG (SATCABII) oraz dyrektywy z dnia z dnia 17 kwietnia 2019 r. 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (DSM).

Główny cel dyrektywy SATCABII stanowi poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej poprzez umożliwienie na gruncie prawa autorskiego szerszego rozpowszechniania w państwach członkowskich programów radiowych i telewizyjnych z innych państw członkowskich. Zmiany przewidują nowe przepisy dotyczące ułatwienia udzielania licencji na korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych związanych z programami radiowymi i telewizyjnymi państw członkowskich. Nastąpi to poprzez ujednolicenie usług reemisji z rozszerzeniem zasady obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania. W tym przypadku nie będzie mieć znaczenia technologia reemisji. Wprowadzona także zostanie zasada państwa pochodzenia dla wykonywania praw autorskich i pokrewnych przez organizacje radiowe i telewizyjne wobec świadczenia dodatkowych usług online. Wprowadzenie dyrektywy SATCABII ureguluje również sytuację dotyczącą rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych w drodze wprowadzenia bezpośredniego przez uznanie tych czynności za nadawanie (w przypadku programów radiowych) i reemitowanie (w przypadku programów telewizyjnych).

Z kolei dyrektywa DSM ma za zadanie uregulowanie eksploatacji utworów w środowisku cyfrowym w związku z rozwojem technologii. Wprowadza m.in. środki ułatwiające dostęp do utworów niedostępnych w handlu (co obejmie m.in. bazy sui generis rozumiane zgodnie z ustawą o ochronie baz danych czy licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie), możliwość udzielania rozszerzonych licencji oraz nowe postacie dozwolonego użytku, takie jak: eksplorację tekstów i danych, korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej czy zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego. Istotną zmianą jest wprowadzenie nowej kategorii prawa pokrewnego – prawa wydawców prasowych do eksploatacji ich publikacji prasowych online. Dyrektywa DSM wprowadza nowe zasady w zakresie udostępniania utworów przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, czyli treści online oraz godziwego wynagradzania twórców i wykonawców.

Autor: Aplikant adwokacki Ewelina Chmielewska