Nowe terminy przedawnienia roszczeń

Uwaga, już za kilka dni wchodzi w życie  niewielka, ale doniosła nowelizacja z zakresu prawa cywilnego. 13 kwietnia 2018 r. Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Senat w dniu 11 maja przyjął dokument bez poprawek. 28 maja 2018 r. ustawa została opatrzona podpisem Prezydenta RP. W dniu 9 czerwca nastąpiła publikacja w dzienniku ustaw, zmiany wejdą w życie w dwóch terminach – główna część nowelizacji będzie wiążąca od 9 lipca 2018 r. Natomiast przepisy dotyczące ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych będą skuteczne od 9 września 2018 r.

Wizją przyświecającą ustawodawcy było zaprojektowanie rozwiązań, prowadzących przede wszystkim do skrócenia podstawowych, ogólnych terminów przedawnienia w postępowaniu cywilnym, oraz wzmocnienia pozycji konsumentów w toku prowadzonych postępowań.  

Cytując za ministerialnym uzasadnieniem projektu, za ideą skrócenia ogólnego terminu przedawnienia roszczeń przemawia przede wszystkim potrzeba zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego dochodzenia roszczeń przysługujących im wobec potencjalnych dłużników. Upływ czasu skutkuje pojawieniem się wielu trudności o charakterze dowodowym, po upływie zbyt długiego okresu trudno jest nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim – jego ewentualne wygaśnięcie.

Projektowane rozwiązanie ma zatem charakter dyscyplinujący. Warto zgodzić się z twierdzeniem ustawodawcy, iż wprowadzona zmiana nie dotyka wyłącznie bezpośrednich stron stosunku prawnego. Przepisy wprowadzone omawianą nowelizacją dotykają też interesów osób trzecich, które dzięki skróceniu okresu przedawnienia pośrednio stają się beneficjentami, odnoszą korzyści z samego funkcjonowania  systemu prawnego charakteryzującego się większą stabilnością i pewnością stosunków społecznych. Wprowadzona zmiana ma wzmocnić interesy konsumentów i uderzyć w agresywną działalność firm windykacyjnych.

Ustawodawca uznał, że właściwym terminem przedawnienia roszczeń jest termin 6 lat, który wraz z wejściem w życie nowelizacji zastąpił dotychczasowy, dziesięcioletni. W przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych, np. czynszu najmu i dzierżawy, termin nie uległ zmianie - wynosi trzy lata.  Ponadto  został zmodyfikowany art. 118 kc, w którym oprócz nowego terminu przedawnienia, wskazano również sposób obliczenia samego terminu– zgodnie z nowym brzmieniem przepisu, koniec biegu terminu przedawnienia  przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin ten jest krótszy niż dwa lata.  Dotychczas terminy przedawnienia były ustalane w dniach, co mogło nastręczać trudności.  Zgodnie z treścią nowelizacji, zmianie uległy również wymogi formalne, jakie spełniać musi pozew,  w treści art. 187 kpc  wprowadzono  obowiązek wskazywania konkretnej daty wymagalności roszczenia już na etapie przygotowania i złożenia pozwu do sądu.  Kolejną zmianą jest zobowiązanie sądu do weryfikowania wymagalności roszczenia - sąd będzie zobowiązany z urzędu badać czy roszczenie może być dochodzone.  

Omawiane zmiany wejdą w życie z dniem 9 lipca 2018 r. (z wyłączeniem art. 2 pkt 2-4, które dotyczą ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, która to zmiana będzie obowiązywać od dnia 9 września 2018 r.)

Warto również zwrócić uwagę na przepisy intertemporalne, zawarte w art. 5  i następnych ustawy nowelizującej,  zgodnie z którymi do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w brzmieniu nadanym omawianą nowelizacją, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym. Roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia w  brzmieniu nadanym omawianą nowelą.

Podsumowując, ustawodawca dosyć istotnie zmienił zasady rządzące dochodzeniem roszczeń, m.in.:

• Skróceniu uległ ustawowy termin przedawnienia roszczeń, wskazany w art.117 kc – z 10 lat na 6;
• zmieniono sposób obliczania terminu przedawnienia. Koniec biegu terminu przedawnienia  przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin ten jest krótszy niż dwa lata;
• zmieniono wymogi formalne pozwu, obowiązkowe będzie wskazanie daty wymagalności roszczenia już na etapie składania pozwu;
• sądy zostały zobowiązane do weryfikowania z urzędu wymagalności roszczenia;
• wprowadzono przepis uniemożliwiający domaganie się od konsumenta zaspokojenia przedawnionego roszczenia.