Płatny urlop na umowie zlecenie?

Czy osobie zatrudnionej na umowie zlecenie będzie przysługiwał płatny urlop?

Pismem z dnia 5 października 2022 r. (znak III.7041.9.2022.LN) Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z wnioskiem o przedstawienie stanowiska w sprawie zapewnienia prawa do odpoczynku osobom świadczącym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych – np. w oparciu o umowę zlecenia, umowę o dzieło czy też samozatrudnionym.

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował wystąpienie do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej na skutek wniosku Związku Zawodowego Filmowców (ZZF) o podjęcie działań w zakresie uregulowania norm dotyczących minimalnego czasu wypoczynku osób samozatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. ZZF wskazał, że filmowcy świadczą pracę wyłącznie w oparciu o umowy cywilnoprawne.

Zgodnie z art. 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: „Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa”.

Jak wskazała M. Florczak-Wątor [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021, art. 66:

„Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przysługuje „każdemu”. Należy przyjąć, że chodzi tu o każdego, kto wykonuje pracę, bez względu na jego status prawny. Prawo to nie jest zatem zastrzeżone wyłącznie dla pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, ale przysługuje również osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, osobom samozatrudnionym, wolontariuszom, funkcjonariuszom publicznym, żołnierzom itd”.

Biorąc pod uwagę Konstytucję RP także osoby świadczące pracę w oparciu o umowy cywilnoprawne (np. umowę zlecenia) powinny faktycznie móc realizować prawo do wypoczynku. Należy jednak pamiętać, że chociażby umowa zlecenie jest wykorzystywana w bardzo różnych sytuacjach. Czasami zlecenie jest wykonywane pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. W zasadzie zleceniodawca może w takich przypadkach domagać się ustalenia istnienia stosunku pracy. W innych wypadkach zlecenie ogranicza się do wykonywania ściśle określonych czynności w określonym czasie np. przeprowadzenie wdrożenia systemu informatycznego w firmie. W takim przypadku zleceniodawca  z założenia, przez krótki okres czasu, ma świadczyć intensywną pracę na rzecz zleceniobiorcy. Podobnie wygląda sytuacja prawnika przyjmującego zlecenie na prowadzenie sprawy sądowej. Problematyczne może okazać się także uregulowanie prawa do odpoczynku osób, które faktycznie rozliczają się ze swoim zleceniodawcą w oparciu o ilość przepracowanych godzin. Zleceniobiorca może przecież po prostu przez pewien czas nie pracować i w ten sposób realizować prawo do wypoczynku.

Pomijając problemy wynikające z ogromnej różnorodności stosunków cywilnoprawnych których potencjalnie może dotyczyć regulacja, potencjalne wprowadzenie płatnego urlopu dla umów zlecenia przyniesie dodatkowe koszty przedsiębiorcom. Nie negując konstytucyjnego prawa do wypoczynku, należy zauważyć, że w dobie galopującej inflacji, stale rosnących cen gazu i energii, nie powinno się obciążać pracodawców kolejnymi kosztami.

Ewentualne  wprowadzenie urlopu i norm regulujących czas pracy dla osób zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne wymaga przede wszystkim woli politycznej rządzących. Obecnie sprawa jest na etapie wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich do właściwego ministra. Jej dalszy bieg zależy głównie od decyzji politycznej. Niemniej sprawa ma istotne znaczenia dla przedsiębiorców i wymaga monitoringu.