Autor: Wioletta Gwizdała

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w Gliwicach wydal interpretację indywidualną z dnia 13 września 2019 r., w której uznał, że warunkiem uznania wydatków na wynagrodzenia osób sprawujących funkcje kierownicze i nadzorcze za wydatki kwalifikowane podlegające odliczeniu w ramach ulgi badawczo-rozwojowej, jest bezpośrednie wykonywanie przez te osoby czynności związanych z pracami B+R.

W wyniku rozpoznania skargi wnioskodawcy na interpretację, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 marca 2023 r. (sygn. akt: II FSK 2217/20) orzekł, że

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w Gliwicach pominął w interpretacji, że „taka kwalifikacja dotyczy nie tylko czynności osób, które czynności twórcze wykonują „własnoręcznie” - jak zdaje się to ujmować organ interpretacyjny - czyli np. „własnoręcznie” przeprowadzają symulacje komputerowe danego urządzenia, „własnoręcznie” poddają prototyp testom itp.”. Sąd uznał, że czynności nadzorcze i kierownicze w ramach działań B+R są koniecznym elementem pracy. Osoby sprawujące funkcje kierownicze są zaangażowane w prace B+R przez sprawowanie nad nimi nadzoru oraz doradztwo. Skoro praca osób wykonujących bezpośrednio czynności z zakresu B+R jest „twórcza”, to nadzór nad takimi pracami, czy też doradztwo, również musi być „twórcze”.

Istotne jest to by w ewidencji czasu pracy kadry kierowniczej przypisywać odpowiednie godziny pracy do poszczególnych projektów B+R.

Działalność nadzorcza lub kierownicza nad pracami B+R powinna być zatem uznana jako spełniające wymogi z art. 18d CIT. Wykładnia art. 18d ust. 1 i 2 CIT w zw. z art. 4a pkt 26 i 28 CIT dotyczy ogólnych kryteriów działalności B+R, gdzie dopiero zupełny brak takiego charakteru kwalifikuje prace jako niespełniające wymogów.

Orzeczeniem wydanym na skutek zadania pytania prejudycjalnego przez słoweński sąd, TSUE orzekł, że w określonych przypadkach już sama umowa może stanowić fakturę VAT i być podstawą do odliczenia podatku VAT, pod warunkiem że zawiera one wszelkie informacje wymagane odrębnymi przepisami podatkowymi, tj.: datę wystawienia, numer, numer identyfikacyjny VAT wystawiającego, numer identyfikacyjny VAT nabywcy lub usługobiorcy, pełną nazwę (nazwisko) i adres podatnika oraz nabywcy lub usługobiorcy, ilość i rodzaj dostarczonych towarów lub zakres i rodzaj wykonanych usług, datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usług lub datę dokonania wpłaty zaliczki, o ile taka data jest określona i różni się od daty wystawienia faktury, podstawę opodatkowania dla każdej stawki podatku lub zwolnienia, cenę jednostkową z wyłączeniem VAT, a także wszelkie upusty lub rabaty, o ile nie zostały one uwzględnione w cenie jednostkowej, zastosowaną stawkę VAT, kwotę VAT do zapłaty, chyba że zastosowano procedurę szczególną, która zgodnie z niniejszą dyrektywą wyklucza podawanie takiej informacji.

W Słowenii RED d. o.o. i Raiffeisen Leasing zawarły umowę zbycia i leasingu zwrotnego (Raiffeisen Leasing kupił od RED d. o.o. nieruchomość, która następnie była przedmiotem leasingu, a RED d. o.o. była leasingobiorcą). Raiffeisen Leasing nie wystawiła z tego tytułu żadnej faktury na rzecz RED  i wobec tego nie zafakturowała ona VAT, ani go nie zapłaciła. RED mimo to powołała się na prawo do odliczenia VAT. Jako podstawę swojego działania RED wskazała, iż sama umowa stanowiła fakturę. W lipcu 2014 r. RED odebrała decyzję słoweńskiego organu podatkowego oddalającą jej wniosek o odliczenie VAT z tytułu umowy zbycia i leasingu zwrotnego. Z uwagi na wykluczenie ryzyka uszczuplenia wpływów podatkowych, Raiffeisen Leasing uzyskała prawo do obniżenia należnego podatku VAT w drodze korekty. Jednakże uznano, że Raiffeisen Leasing nie zapłaciła VAT należnego za okres od dnia 3 stycznia 2008 r. do dnia 25 lipca 2014 r. i nakazał jej zapłatę zobowiązania podatkowego w całości wraz z odsetkami.

Na skutek podjętych działań prawnych przez Raiffeisen Leasing sprawa znalazła się przed słoweńskim sądem najwyższym, który zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującymi pytaniami:

„1)      Czy pisemna umowa może zostać uznana za fakturę w rozumieniu art. 203 dyrektywy [2006/112] tylko wtedy, gdy zawiera wszystkie informacje wymagane dla faktury zgodnie z rozdziałem 3 (»Fakturowanie«) [tytułu XI] [tej dyrektywy]?

W przypadku odpowiedzi przeczącej,

2)      jakie są wymogi lub okoliczności, w oparciu o które, w każdym przypadku, umowa na piśmie może zostać uznana (także) za fakturę powodującą powstanie obowiązku zapłaty VAT zgodnie z art. 203 dyrektywy [2006/112]?

Bardziej konkretnie,

3)      czy umowa na piśmie, zawarta przez dwóch podatników VAT i której przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, może być uznana za fakturę w rozumieniu art. 203 dyrektywy [2006/112], jeśli z umowy tej wynika wyraźna i obiektywnie rozpoznawalna wola sprzedawcy lub usługodawcy, jako umawiającej się strony, wystawienia faktury dotyczącej określonej transakcji, która może spowodować u nabywcy uzasadnione domniemanie, że może na jej podstawie odliczyć naliczony VAT?”.

TSUE orzekł, że umowę zbycia i leasingu zwrotnego, po zawarciu której strony nie wystawiły faktury, można uznać za fakturę w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy umowa ta zawiera wszystkie informacje niezbędne do tego, by organ podatkowy państwa członkowskiego mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej zostały w danym wypadku spełnione, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.

Najistotniejsze jest to, że umowa faktura może występować (jeśli w ogóle) tylko w tych przypadkach, gdy kontrahent nie wystawi faktury. W przypadku, gdy umowa nie reguluje wprost elementów faktury lub odnosi się do ustaleń na fakturze (przykładowo: „Zapłata nastąpi w terminie wskazanym w fakturze”), umowa nie zastąpi faktury.

Powyższy wyrok daje szansę na odliczenie podatku VAT z transakcji, która rzeczywiście miała miejsce, gdy nierzetelny kontrahent nie wystawił faktury. Może także stać się kolejnym narzędziem do przeciwdziałania nadużyciom podatkowym przez odpowiednie organy podatkowe i stanowić podstawę do żądania odprowadzenia podatku VAT od czynności przewidzianych w umowie. Z drugiej jednak strony może też powodować zwiększenie celowego unikania wystawiania faktur wobec twierdzenia, iż umowa łącząca strony spełnia wymogi narzucone przez TSUE w omawianym wyroku.

Odnosząc powyższe do polskiego obrotu gospodarczego, umowa powinna precyzyjnie wskazywać dokonanie określonych czynności, dokładnie określone co do ilości i wartości, określenie czy data umowy jest jednocześnie datą wykonania czynności lub wskazanie innej daty wykonania czynności.

Problematyczne może być raportowanie faktur do części ewidencyjnej JPK_V7, gdzie w przypadku umowy-faktury rodzi się problem na samym początku, chociażby co do numeru faktury, daty otrzymania faktury, daty jej wystawienia i daty sprzedaży, które te elementy są wskazane zgodnie z wskazanym wyżej art. 106e ustawy o VAT. Korekta umowy-faktury może stwarzać także wątpliwości, ponieważ zgodnie z wymogami z art. 106j ustawy o VAT, faktura korygująca musi m. in. zawierać informacje o treści faktury „przed korektą” oraz „po korekcie”. Wymaga to wskazania konkretnych korygowanych pól czy pozycji faktury pierwotnej.

Należy także zaznaczyć, że od początku 2024 r. obowiązkowym dla wszystkich podatników będzie wystawianie i odbieranie faktur za pośrednictwem Krajowego Systemu e-Faktur według struktury logicznej tam przewidzianej. Głównym założeniem tego systemu jest to, że podatnicy nie będą mieli prawa do odliczenia VAT naliczonego z innych dokumentów niż faktury ustrukturyzowane. Umowa zatem nie kwalifikuje się do tych ścisłych kryteriów, które zostały narzucone wraz z wprowadzeniem Krajowego Systemu e-Faktur.

W polskich realiach przyjęcie umowy-faktury może stwarzać szereg problemów i niewątpliwie spory w tym zakresie mogą niebawem trafić do polskich sądów. Podkreślenia wymaga to, że przy ewentualnym uznaniu umowy za fakturę konieczne jest za każdym razem stwierdzenie tego przez odpowiednie organy podatkowe, czy na podstawie danej umowy możliwe jest odliczenie podatku VAT.

Treść wyroku: EUR-Lex - 62021CA0235 - EN - EUR-Lex (europa.eu)

Od 01.01.2023 r. wszyscy płatnicy składek mają obowiązek posiadania konta na PUE ZUS. Obowiązek dotyczy wszystkich płatników, niezależnie od tego, czy składki opłacają tylko za siebie, czy także za pracowników. Link do rejestracji i logowania:

https://www.zus.pl/pue/rejestracja

https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi

Instrukcja rejestracji i logowania: https://www.zus.pl/portal/pomoc/index.html?faq0005.html

Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia jej dokonania, nie wywołuje skutków prawnych (art. 256 § 3 w zw. z art. 169 § 1 KSH). Uchwała SN z 29.4.2022 r., III CZP 75/22

Wymóg zgłoszenia zmiany umowy spółki do sądu rejestrowego narzuca art. 255 § 1 k.s.h. i art. 256 § 1 k.s.h. Z kolei według odesłania z art. 256 § 3 k.s.h., odpowiednio stosuje się m.in. art. 169 k.s.h. do każdej zmiany umowy, bez względu na zakres czy znaczenie tych zmian. Jednak nie wskazano w treści tego przepisu, jakie konkretnie zmiany mogłyby ewentualnie podlegać rygorom z art. 169 k.s.h.

Sąd Najwyższy orzekł, że „Konstrukcja z art. 169 k.s.h. przewidująca rozwiązanie umowy wskazuje, że nie ma tu nieważności bezwzględnej umowy spółki, zaś zastosowana przez ustawodawcę sankcja ma skutek wyłącznie ex nunc. Założenia leżące u podstaw takiej charakterystyki skutku naruszenia obowiązku z art. 169 k.s.h. (sama czynność prawna nie jest wadliwa, staje się wadliwa dopiero w następstwie braku realizacji obowiązku rejestrowego) uwzględniające bezpieczeństwo obrotu, stają się aktualne również w ramach problematyki zmiany umowy spółki. Niespełnienie warunków określonych w art. 169 k.s.h. powoduje utratę mocy obowiązującej uchwały. Stąd przyjęta w uchwale formuła o „bezskuteczności” zmiany umowy spółki, jako konsekwencji uchybienia sześciomiesięcznego terminu na zgłoszenie zmiany do sądu rejestrowego.”

Z dniem 13 października 2022 r. wejdą w życie zmiany Kodeksu spółek handlowych, wprowadzone ustawą z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 807). Najważniejsze zmiany:

1. obliczanie kadencji i mandatu członków zarządu i rady nadzorczej w pełnych latach obrotowych, co w konsekwencji powoduje wygaśnięcie mandatu z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowego za ostatni rok obrotowy w kadencji danego członka;
2. nałożenie obowiązku zachowania staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności i dochowania lojalności wobec spółki podczas pełnienia funkcji członka zarządu lub członka rady nadzorczej oraz niewyjawianie tajemnic przedsiębiorstwa także po zakończeniu pełnienia tej funkcji, co umożliwia pociągniecie tych osób do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce i działanie w sprzeczności z interesem spółki w wyniku podjętych działań lub decyzji, co w szczególności ma znaczenie przy ewentualnym zgłoszeniu wniosku o upadłość spółki, jednakże zastosowanie tej regulacji następuje tylko, gdy wyżej wymienieni działali z przekroczeniem ryzyka gospodarczego, zachowując się przy tym lojalnie wobec spółki;
3. dodanie zasady „business judgement rule”, polegającej na nienaruszaniu obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności przez członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora, jeśli postępując lojalnie wobec spółki, działał w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego (w tym w oparciu o informacje, analizy i opinie, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny);
4. rozszerzenie kompetencji rady nadzorczej poprzez m.in.: nałożenie obowiązku składania zarządowi sprawozdania z wyników ocen i sprawozdania z działalności rady nadzorczej za ubiegły rok obrotowy, możliwość badania przez radę nadzorczą wszystkich dokumentów spółek, dokonywania rewizji stanu majątku spółki, żądania sporządzenia lub przekazania informacji, dokumentów, wyjaśnień lub sprawozdań dotyczących spółki, a w szczególności z jej działalności lub majątku od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o pracę lub wykonujących czynności w sposób regularny w spółce na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze (dane te należy przekazać niezwłocznie, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia żądania, chyba że wskazano w nim dłuższy termin), prawo rady nadzorczej do ustanowienia komitetu doraźnego lub stałego do pełnienia określonych czynności nadzorczych i składającego się z członków rady nadzorczej, nałożenie obowiązku obligatoryjnego zawiadomienia kluczowego biegłego rewidenta sporządzającego sprawozdanie finansowe spółki w przypadku, gdy podlega ono badaniu ustawowemu, prawo rady nadzorczej do podjęcia uchwały o zbadaniu na koszt spółki sprawy dot. majątku lub działalności spółki przez wybranego doradcę rady nadzorczej, obowiązek zwoływania posiedzeń rady nadzorczej poprzez zaproszenia;
5. obowiązek protokołowania uchwał zarządu oraz uchwał rady nadzorczej;
6. wprowadzenie instytucji grupy spółek, czyli spółki dominującej i spółki bądź spółek zależnych, które są spółkami kapitałowymi i kierują się (zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek) wspólną strategią do realizacji celu jakim jest wspólny interes – interes grupy spółek (o ile nie zmierza on do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej), co uzasadnia sprawowanie przez spółkę dominującą kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi;
7. wprowadzenie przepisów dot. odpowiedzialności karnej za nieprzekazanie informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień oraz  za utrudnianie dostępu do dokumentów i nieudzielanie informacji i rozszerzenie o nie zakazu sprawowania funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora lub prokurenta, a także o przestępstwa z Kodeksu karnego dotyczące sprzedajności, przekupstwa, płatnej protekcji i nadużycia funkcji (art. 228-231 Kodeksu karnego).