Odpowiedzialność pracodawcy za wypadek przy pracy zdalnej wykonywanej w domu

Nowe wyzwania – odpowiednia dokumentacja powypadkowa jest kluczowym elementem wypadku przy pracy świadczonej w formie zdalnej.

Lockdown związany z pandemią koronawirusa SARS-CoV-19 znacząco wpłynął na sposób pracy. Home-office zmieniło zawodową rzeczywistość, przynosząc poza udogodnieniami także wiele praktycznych trudności. Brak odrębnych regulacji dla pracy zdalnej w przepisach kodeksu pracy zobowiązuje firmy do większej ostrożności i weryfikacji spełniania wymogów prawa pracy oraz BHP, celem uniknięcia ewentualnej odpowiedzialności z tytułu wypadku przy pracy. Brak podstaw do odstąpienia od obowiązku przeprowadzenia procedury powypadkowej z uwagi na wykonywanie przez pracownika pracy zdalnej, wymusza w obecnych warunkach podjęcie wielu czynności, polegających na ustaleniu okoliczności wypadku, a w szczególności pozwalających na określenie, czy zdarzenie nastąpiło w związku z wykonywaną pracą.

Aktualnie kodeks pracy nie zawiera regulacji bezpośrednio odnoszących się do pracy zdalnej, jedynie ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z 2 marca 2020 roku przewiduje w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, możliwość skierowania pracownika do pracy zdalnej w drodze polecenia. Przesłanki odpowiedzialności pracodawcy za wypadek przy pracy świadczonej w formie zdalnej nie zostały sformułowane. Kluczowa staje się odpowiednia dokumentacja powypadkowa.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wypadek przy pracy definiuje jako zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Kluczowe staje się rozstrzygnięcie, czy wypadek, który miał miejsce podczas pracy zdalnej pozostaje w związku z wykonywaną pracą. Sam fakt, iż zdarzenie miało miejsce w godzinach pracy nie skutkuje automatycznie uznaniem tego zdarzenia za wypadek przy pracy. Ważne jest, aby pracownik realizował obowiązki służbowe na zlecenie pracodawcy lub w jego interesie. Jeśli zatem pracownik wyprowadzając psa na spacer potknął się w następstwie nieporządku w domu, nie sposób uznać takiego zdarzenia za wypadek przy pracy. Z kolei, jeżeli dojdzie do porażenia pracownika prądem w wyniku ładowania urządzenia wykorzystywanego do wykonywania pracy (w szczególności, gdy pracujemy na laptopie służbowym), takie zdarzenie będzie już można zakwalifikować jako wypadek przy pracy. Podobnie będzie w sytuacji, kiedy pracownik opuści miejsce wykonywania pracy zgodnie z poleceniem pracodawcy (np. w celu wysyłki dokumentów na poczcie) i w tym czasie będzie miał miejsce wypadek.

Niemniej istotne jest zachowanie wymogów BHP, niezbędnych do bezpiecznego i prawidłowego wykonywania pracy. W razie wystąpienia u pracownika wątpliwości w zakresie warunków wykonywania pracy w domu oraz spełniania wymogów BHP warto, aby jeszcze przed przystąpieniem do pracy zdalnej, zgłosił je pracodawcy, gdyż to na nim, ciąży obsługa logistyczna oraz obowiązek zapewnienia narzędzi potrzebnych do wykonywania pracy zdalnej (brak takiej wcześniejszej informacji nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zagwarantowania bezpiecznych warunków pracy).

Gdy pracownik wykonujący pracę zdalną w domu ulegnie wypadkowi przy pracy, powinien niezwłocznie zgłosić to zdarzenie pracodawcy. Reakcją pracodawcy powinno być zaś przeprowadzenie postępowanie na zasadach ogólnych określonych w przepisach rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, tj. powołanie zespołu powypadkowego, zebranie informacji dotyczących wypadku, sporządzenie protokołu powypadkowego, a także w zależności od ustaleń zespołu powypadkowego, dokonanie jego kwalifikacji prawnej. W obecnych warunkach, gdy niemożliwe byłyby oględziny miejsca wypadku, zespół powypadkowy powinien zwrócić się do pracownika z prośbą o udzielenie informacji na temat wypadku oraz ewentualnych świadków zdarzenia. Z treścią protokołu powypadkowego należy zapoznać pracownika i przekazać go niezwłocznie do zatwierdzenia pracodawcy. Jeżeli okoliczności zdarzenia nie będą budziły wątpliwości, a z ustaleń wynikać będzie, że do zdarzenia faktycznie doszło w trakcie realizowania przez pracownika obowiązków służbowych, to zdarzenie takie zostanie zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Decydujące znaczenie ma dochowanie przez pracodawców wszelkich obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikom warunków technicznych do wykonywania pracy zdalnej oraz właściwe przeprowadzenie postępowania powypadkowego.